Qərbi Azərbaycan Xronikası: “Fərman Kərimzadə və Hafiz Baxış bizim şəhid ziyalılarımızdır”

Bu gün Qərbi Azərbaycan Xronikası layihəsi çərçivəsində növbəti veriliş efirə gedib. Jurnalist Rufik İsmayılovun müsahibi Qərbi Azərbaycan İcmasının Ziyalılar Şurasının üzvü, yazıçı-publisist, jurnalist Tamxil Ziyəddinoğlu olub.

“Report” xəbər verir ki, o, Qərbi Azərbaycanın Qafan rayonundan söhbət açıb. Bildirib ki, Qafan Zəngəzurda azərbaycanlıların tarixən ən geniş məskunlaşdığı rayon olub. Onun sözlərinə görə, tarixi mənbələrdə bu yaşayış məntəqəsində məskunlaşma eramızdan əvvəl VI əsrə aid edilir. Sovet hakimiyyəti illərində Zəngəzur qanunsuz olaraq Ermənistana verildikdən sonra Qafan rayonu inzibati ərazi kimi 1930-cu il sentyabrın 9-da təşkil olunub. Qafan rayonu Qubadlı, Qarakilsə, Gorus, Meğri, Ordubad və Zəngilan rayonları ilə həmsərhəddir.

Müsahib deyib ki, gözəl təbiəti, şəfalı havası, bulaqları, çayı ilə Qafan Qərbi Azərbaycanın dilbər guşələrindən biri olub. Bu rayonun Gığı dərəsi adlanan ərazisindəki 18 kənddə ancaq Azərbaycan türkləri yaşayıb. Həmin kəndlərdən biri Kuruddur. Bu yaşayış məntəqəsində də milli-mənəvi dəyərlər, o cümlədən Novruz adət-ənənələri insanlar tərəfindən qorunub, hər il yüksək səviyyədə qeyd edilib.

Ötən əsrdə ermənilərin azərbaycanlılara qarşı soyqırımı və deportasiyasından, ayrı-seçkiliyindən danışan T.Ziyəddinoğlu diqqətə çatdırıb ki, Ermənistan dövləti şüurlu şəkildə soydaşlarımız yaşayan kəndlərdə bir sıra problemlər yaradıb, insanları basqı altında saxlayaraq ata-baba yurdunu tərk etməyə məcbur qoyub. Məktəblərdə erməni dili bilərəkdən tədris edilməyib ki, azərbaycanlılar rəsmi dövlət dilini bilməsinlər və gələcəkdə İrəvanda, həmçinin digər bölgələrdə iş tapa bilməsinlər. Yazıçı-publisistin dediyinə görə, ötən əsrin əvvəlində Andranik Ozanyanın quldur dəstəsi Oxçu camaatını kənd məscidinə doldurub diri-diri yandırıblar. Bütün bu faciələrə baxmayaraq, qaçqınlıqdan sonra Qafanın azərbaycanlı sakinlərinin 52 faizi yenidən ata-baba yurduna qayıdıb. Bunun qarşısını almaq üçün Anastas Mikoyanın tapşırığı ilə ermənilər soydaşlarımıza qarşı fiziki, mənəvi, psixoloji təzyiqləri daha da artırıblar.

1987-1991-ci il hadisələrinə toxunan T.Ziyəddinoğlu söyləyib ki, o dövrdə azərbaycanlı əhalinin mərkəzlə əlaqəsini kəsmək üçün ermənilər kənd yollarına rus tanklarını yerləşdiriblər. Öz ev-eşiyindən zorla qovulan azərbaycanlıların mal-mülkü əllərindən alınıb. Ermənilərin bu özbaşınalıqlarından mətbuatda yazmaq istəyəndə isə buna imkan verilməyib, “xalqlar dostluğuna” xələl gələr deyə, qarşısı müxtəlif bəhanələrlə alınıb. Müsahib vurğulayıb ki, o qanlı-qadalı illərdə baş verənlərə Fərman Kərimzadə və Hafiz Baxışın ürəyi dözməyib. Hər iki şəxs bizim şəhid ziyalılarımızdır.

Qərbi Azərbaycan İcmasının Ziyalılar Şurasının üzvü T.Ziyəddinoğlu sonda qeyd edib ki, Qarabağa qayıtdığımız kimi, Qafana da mütləq qayıdacağıq.

Xatırladaq ki, Qərbi Azərbaycan Xronikası layihəsinin məqsədi tarixi torpaqlarımızın adının yaşadılması, tanıdılması, həmçinin azərbaycanlıların ermənilər tərəfindən deportasiyaya məruz qoyulması, həmin ərazilərdə mövcud olmuş, lakin adı silinən toponimlərin, saysız-hesabsız yeraltı və yerüstü maddi mədəniyyət nümunələri – qədim yaşayış məskənləri, nekropollar, kurqanlar, qala, saray və istehkam qalıqları, karvansaralar, körpülər, qəbirüstü sənduqələr, xaçdaşlar, at-qoç heykəlləri, məbəd, kilsə, məscid, pir və ocaqların üzə çıxarılması, həmin ərazinin təmiz oğuz-türk məskənləri olduğunu təsdiq edən faktların dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasıdır.

Həmçinin Prezident İlham Əliyevin Qərbi Azərbaycanla bağlı dediyi “XX əsrin əvvəllərinə təsadüf edən xəritə bir daha onu göstərir ki, Qərbi Azərbaycan tarixi Azərbaycan diyarıdır, şəhərlərin, kəndlərin adları Azərbaycan mənşəlidir və biz yaxşı bilirik ki, indiki Ermənistan ərazisində tarix boyu Azərbaycan xalqı yaşayıb. İndi əsas vəzifə ondan ibarətdir ki, dünya ictimaiyyəti də bunu bilsin”, – fikrini əsas tutaraq, Qərbi Azərbaycan İcmasının hazırladığı Qayıdış Konsepsiyasından irəli gələn vəzifələrin təbliğidir.

Bundan əlavə, Qərbi Azərbaycanla bağlı tarixçilərin, araşdırmaçıların düşüncələrini, deportasiyaya məruz qalmış şəxslərin həyat hekayəsini işıqlandırmaqdır.

Ətraflı süjetdə: