Bakı Slavyan Universitetinin ad və missiyası dəyişməlidir

Azərbaycan təhsil sistemi yeni mərhələyə qədəm qoyur. Qloballaşan dünyanın çağırışları, dəyişən nəsil tələbləri və dövlətimizin strateji vizionu bizdən yalnız texniki deyil, həm də ideoloji dəyişikliklər tələb edir. Bu baxımdan, universitetlərimizin yalnız adında və strukturunda deyil, həm də vizion və missiyalarında dərinlikli dəyişikliklərə ehtiyac duyulur.

Bu fikri xüsusilə Bakı Slavyan Universiteti (BSU) kontekstində səsləndirmək istərdim. Tarixə nəzər yetirsək, bu universitet 1972-ci ildə M.F.Axundov adına Azərbaycan Pedaqoji Rus dili və Ədəbiyyatı İnstitutu kimi fəaliyyətə başlayıb. Sovet ideoloji sistemində rus dilində müəllim hazırlamaq kimi konkret məqsədlə qurulmuşdu. Bu, həmin dövr üçün rasional və zəruri görünə bilərdi.

Lakin zaman dəyişdi. Dövlət dəyişdi. Cəmiyyət dəyişdi. Müstəqil Azərbaycan dövləti artıq öz milli ideologiyası, dili və mədəniyyət dəyərləri ilə beynəlxalq aləmdə tanınan, hörmət edilən bir ölkədir. Belə olan halda, bir universitetin hələ də “Slavyan” adı ilə fəaliyyət göstərməsi ictimai şüurda təzadlı suallar doğurur.

2000-ci ildə Ulu Öndər Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə institutun profili genişləndirildi və Bakı Slavyan Universiteti adlandırıldı. O dövr üçün bu addım rus təmayüllülükdən uzaqlaşmaq, milli maraqları qorumaq, amma eyni zamanda mədəni diplomatiyanı pozmamaq baxımından ustalıqla atılmış tarazlaşdırılmış bir qərar idi. “Rus” əvəzinə “Slavyan” ifadəsinin işlənməsi, digər slavyan xalqlarını da daxil etməklə ideoloji yüngülləşdirmə yaratmışdı.

Ancaq bu gün… dünya artıq başqa yerdədir.

Artıq biz Slavyan ideoloji çətiri altında fəaliyyət göstərən universitetə ehtiyac duymuruq. Bu, SSRİ dövründə rus dili və mədəniyyətinin yayılmasını təmin etmək üçün formalaşdırılmış şablonun davamıdır. Slavyan adı ilə fəaliyyət göstərən universitetlər keçmişdə formalaşan ideoloji və yumşaq güc alətlərinin bir parçası idi.

Dünyada bir xalqın adı ilə adlandırılmış ali məktəblər, çox az hallarda və əsasən diaspor, dini təhsil və ya etnik-mədəni qoruma məqsədi ilə yaradılır. Məsələn:

• Jewish Theological Seminary – yəhudi dini və mədəniyyəti,
• Minzu University of China – Çindəki etnik azlıqların qorunması və öyrənilməsi,
• Konfutsi İnstitutları – Çin mədəniyyətinin yumşaq güc vasitəsi kimi tanıdılması.

Bakı Slavyan Universiteti də bir ideologiyanın məhsuludur, açığı sonrakı toxunuşlarımız da köklü deyil, ya adında, ya da hansısa fakültəsində köhnə, hansı ki bizi bizdən alan 70 illik ideologiyanın qalıqlarını görürük.

Yeni ad, yeni istiqamət: Bunu necə edə bilərik?

Məncə, Bu universitetin adı və profili dəyişdirilməlidir. Bu, yalnız kosmetik dəyişiklik deyil — milli təhsil strategiyasının və bəşəri dəyərlərə əsaslanan beynəlxalq imicimizin gücləndirilməsinin bir hissəsi olmalıdır.

Məsələn, universitet bu adlarla fəaliyyət göstərə bilər:

• Azərbaycan Beynəlxalq Humanitar Universiteti
• Qafqaz Mədəniyyətləri Universiteti
• Asiya Humanitar Universiteti
• Turan Mədəniyyət və Dillər Universiteti və s.

Bu adlar yalnız qlobal arenada daha müasir səslənmir, həm də Azərbaycanın regiondakı tarixi, coğrafi və mədəni mərkəz rolunu vurğulayar.

Yeni istiqamətlər və fakültələr: Humanitar güc mərkəzinə çevrilmək

Bu yeni konsepsiya ilə universitet aşağıdakı sahələr üzrə ixtisaslaşa bilər:

Fakültə, İxtisas, Təsviri

Etnoqrafiya və Antropologiya: Azərbaycanın və Qafqazın etnik müxtəlifliyini, folklorunu, mədəni kimliyini elmi əsaslarla öyrənmək

Mədəniyyət və İrsin Qorunması: Tarixi abidələrin və qeyri-maddi irsin qorunması üzrə ixtisaslaşmış mütəxəssis hazırlığı

Fəlsəfə və İnsan Haqları: Etik, hüquqi və ictimai dəyərlər kontekstində düşüncə formalaşdırmaq

Dinlərarası Dialoq və Teologiya: Fərqli dini-fəlsəfi dünyagörüşləri arasında empatik körpülər qurmaq

Folklor və Mifologiya Araşdırmaları: Türk dünyası, Qafqaz və Orta Asiyanın mifoloji sərvətlərini araşdırmaq və yenidən təqdim etmək

Mədəni Diplomatiya və Yumşaq Güc: Azərbaycanın beynəlxalq nüfuzunu mədəniyyət vasitəsilə təşviq edən kadrlara ehtiyac var

Dil və Tərcüməşünaslıq: Nadir dillər və strateji region dilləri üzrə mütəxəssislər yetişdirmək

Yaradıcı Yazıçılıq və Sənətşünaslıq: Ədəbiyyat, dramaturgiya və vizual sənətlərin çağdaş formalarını öyrətmək

Dəyərlərin önə çıxdığı bir dünyada, milli ruhla qidalanan, bəşəri düşüncəyə açıq bir universitet modeli yaratmağımızın zamanıdır.

Bakı Slavyan Universiteti bu gün yeni bir doğuluşun astanasındadır. Bu, sadəcə adın dəyişməsi deyil — bu, təfəkkürün dəyişməsi, yeni ideoloji müstəviyə keçid və Azərbaycanın intellektual diplomatiyasında yerini möhkəmləndirməsi deməkdir.

Tarix dəyişib. Biz dəyişmişik. İndi isə ad və məqsəd də dəyişməlidir.