Netanyahunun Bakıya göndərdiyi “Kod kitabı” – Orada nələr yazılıb?

İsrailin Baş naziri Benyamin Netanyahu Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevə təbrik məktubu ünvanlayıb. İlk diqqətçəkən detal Netanyahunun təbrik məktubunu 6 gün sonra göndərməsidir. İkincisi, o, məktubunda Prezident İlham Əliyevi İsrailə dəvət edib. Üçüncüsü isə özünün də Bakıya gələ biləcəyini istisna etməyib.

Globalinfo.az-a danışan politoloq Rüstəm Tağızadə deyib ki, bir dost ölkənin rəhbərinə təbrik məktubunun rəsmi bayramdan 6 gün sonra göndərilməsi ilk baxışda təəccüb doğura bilər:

“Lakin belə xronoloji uzaqlaşma bir neçə məqsədə xidmət edir. Mayın 28-dən sonra Netanyahunun qrafiki kifayət qədər sıx olub. Ötən həftə İsrail daxili siyasi çəkişmələrlə, ABŞ–İsrail strategiyası üzrə koordinasiya görüşləri, eləcə də Qəzzada vəziyyəti müzakirə edən hökumət komissiyaları ilə məşğul olub. Belə hallarda baş nazirin asanlıqla “tezliklə təbrik göndərərəm” deyib, sonradan bunu gerçəkləşdirməsi normal siyasi instinktə görədir.

Məktubun rəsmi bayramdan sonra çatdırılması, eyni zamanda İsrail tərəfinin “milli bayramlara mexanik reaksiya” xarakteri daşımadığını, hər mesajın məzmunlu və düşünülmüş olduğunu göstərir. Yəni 6 günlük fasilə “sadəcə formallıq deyil”, vəziyyət və zaman baxımından mesajın konkret məzmununu dəqiqləşdirməyə imkan verdi.

Mayın 28-i həm də regional səviyyədə çoxsaylı diplomatik görüşlərə təsadüf edirdi – Körfəz Dövlətləri Ölüm Qüvvələrinin cənub-qərb Konfransı, Qətər–Birləşmiş Ştatlar terrorla mübarizə sammiti və s. Bu gündə eyni anda həm İsrail–Türkiyə dialoq təklifini, həm də Rusiya–Ukrayna danışıqlarını izləmək lazım gəldi. Belə bir qlobal gündə məktubun iki-üç gün sonraya qalması, Qərb və Yaxın Şərqdəki diplomatik prioritetlərin optimallaşdırılması baxımından məqbuldur”.

Ekspert deyib ki, Netanyahunun məktubunda Bakı səfərini gecikdirdiyi üçün üzr istədikdən sonra Əliyevi rəsmi qonaq kimi İsrailə dəvət etməsi bir neçə strateji məqsədə xidmət edir:

“İsrail–Azərbaycan əlaqələri artıq silah-sənaye sektorundan kənara çıxıb. Enerji, kibertəhlükəsizlik, kənd təsərrüfatı və turizm sahəsində də əməkdaşlıq sürətlənir. Əliyevi İsrailə dəvət iki ölkə arasında müxtəlif sahələrdəki əməkdaşlığı növbəti mərhələyə – “hökumətlərarası strategiya forumu” səviyyəsinə qaldıra bilər.

Həmçinin Rusiya-Cənubi Qafqaz münasibətlərində qeyri-müəyyənlik qalmaqdadır. İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra Moskvanın iki müttəfiqi, daha doğrusu, “müttəfiq iddiası” Ermənistanla Azərbaycan arasında ciddi balans problemi mövcuddur. Əliyevi dəvət etməklə Netanyahu bu “mərkəzdənqaçma” rolunu məhz Bakıdan gözləyir.

Netanyahu məktubunda “ya İsraildə, ya da Azərbaycanda görüş”ü təklif etməklə öz səfəri üçün diplomatik manevr imkanları açıq saxladı. Burada əsas mesajlar bunlardır.

“Mən Bakıya da gələ bilərəm” demək – həm Əliyevə, həm də bütün regiona İsrail–Azərbaycan əlaqələrinin yüksək siyasi səviyyədə inkişaf etdiyini göstərir. Yəni yalnız “hər hansı bir yer” deyil, həm də “Azərbaycan bizim üçün vacibdir” mesajıdır”.

Politoloq deyib ki, məktubun bir həftə sonra çatdırılması “adi diplomatik məzmun” deyil:

“Netanyahu diqqətli, düşünülmüş addımlar atdığını göstərir, eyni zamanda əlində “Moskva koordinatı”nı saxlamaq imkanı var.

Dəvət mesajı: Əliyevin İsrailə dəvət edilməsi “müttəfiqliyimizi daha da dərinləşdirməyə hazırıq” deməkdir, geosiyasi arenada hər iki ölkənin strateji autonomiyasını göstərir.

Bakıya səfər proqnozu: Artıq Prezident Əliyev dəfələrlə İsrailə rəsmi səfər etmək niyyətini açıqlayıb. Netanyahunun cavabı “mənim də iş qrafikimə bağlıdır” – əslində “səninlə görüşmək istərəm” siqnalıdır. Gözlənilən odur ki, yaxın aylarda qarşılıqlı səfərlər reallaşacaq; bəlkə də bu ilin ikinci yarısında.

Son nəticədə Netanyahunun bu məktubu diplomatik “Kod kitabı” kimi oxunmalıdır: gecikmə “dəyərli mesaj” rolundadır, dəvət “ən yüksək səviyyəli strategiya” anlamını daşıyır, qarşılıqlı səfərlər isə geosiyasi təsir dairəsini genişləndirir. Bu gedişat Azərbaycan üçün enerji, təhlükəsizlik və texnologiya sahəsində İsrailin qabaqcıl təcrübəsindən yararlanmaq, İsrail üçün isə Birləşmiş Ştatlarla Körfəz dövlətləri ilə əlaqələri gücləndirmək imkanını yaradır. Prezidenti Əliyev bu dəvəti qəbul edəcəksə, Kiyev–Moskva tarazlığı və Qafqazda balans oyunu da yenidən yazılacaq”.